زبان برنامه‌نویسی: و انواع آن

زبان برنامه‌نویسی ابزاری است که به ما کمک می‌کند تا به کامپیوتر بگوییم چه کاری انجام دهد. همان‌طور که ما انسان‌ها از زبان برای ارتباط با یکدیگر استفاده می‌کنیم، زبان‌های برنامه‌نویسی نیز به ما اجازه می‌دهند که دستورات و منطق مورد نظر خود را به کامپیوتر منتقل کنیم. این زبان‌ها واسطه‌ای بین انسان و ماشین هستند که به ما امکان می‌دهند برنامه‌هایی بنویسیم که وظایف مختلفی مثل نمایش یک صفحه وب، تحلیل داده‌ها، یا کنترل روبات را انجام دهند. زبان‌های برنامه‌نویسی این امکان را فراهم می‌کنند تا از کامپیوترها برای حل مسائل مختلف استفاده کنیم؛ مسائلی که شاید حل آن‌ها بدون کمک کامپیوتر غیرممکن یا بسیار زمان‌بر باشد. برای مثال، می‌توانیم با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی به راحتی اطلاعات مالی را محاسبه کنیم، بازی‌های ویدیویی پیچیده بسازیم، یا حتی از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی وضعیت هوا بهره ببریم. با استفاده از این زبان‌ها، می‌توانیم ایده‌های خلاقانه خود را به واقعیت تبدیل کنیم و بهره‌وری در زندگی روزمره و کسب‌وکار را افزایش دهیم. علاوه بر این، زبان‌های برنامه‌نویسی به ما این امکان را می‌دهند که فرآیندهای تکراری را خودکار کنیم و زمان و انرژی زیادی را صرفه‌جویی کنیم، به همین دلیل امروزه نقش بسیار مهمی در زندگی انسان‌ها و صنعت‌های مختلف دارند. 
 برای شروع برنامه نویسی شما می توانید از زبان برنامه نویسی سی شارپ شروع کنید ما در دوره رایگان ومقدماتی آموزش سی شارپ بصورت ساده مفااهیم اولیه سی شارپ را آموزش داد ایم.

مفاهیم مهم در ارتباط با زبان برنامه‌نویسی

زبان برنامه‌نویسی مجموعه‌ای از قواعد و دستورات است که برنامه‌نویسان می‌توانند با کمک آن‌ها برنامه‌های مختلفی بسازند. این زبان‌ها برای ارتباط با سخت‌افزار و نرم‌افزار استفاده می‌شوند و به برنامه‌نویسان کمک می‌کنند که منطق کارهای مختلف را به طور دقیق مشخص کنند. زبان برنامه‌نویسی دستورالعمل‌هایی به کامپیوتر می‌دهد تا بتواند یک مسئله را حل کند یا وظایفی را انجام دهد. این زبان‌ها به دو نوع کلی تقسیم می‌شوند: زبان‌های سطح بالا و زبان‌های سطح پایین. زبان‌های سطح پایین مانند Assembly به ماشین نزدیک‌تر هستند و به برنامه‌نویسان این امکان را می‌دهند که به طور مستقیم با سخت‌افزار تعامل داشته باشند، مانند زبان Assembly که برای برنامه‌نویسی سیستم‌های کامپیوتری به کار می‌رود. زبان‌های سطح بالا مانند Python یا Java به انسان نزدیک‌ترند و خواندن و نوشتن کد با آن‌ها بسیار ساده‌تر است، مثلاً Python که برای تحلیل داده‌ها و توسعه وب استفاده می‌شود. زبان‌های سطح پایین مانند Assembly به ماشین نزدیک‌تر هستند و برنامه‌نویس را قادر می‌سازند به طور مستقیم با سخت‌افزار تعامل داشته باشد، در حالی که زبان‌های سطح بالا مانند Python یا Java به انسان نزدیک‌ترند و نوشتن و خواندن کد با آن‌ها راحت‌تر است.

تاریخچه زبان‌های برنامه‌نویسی

تاریخچه زبان‌های برنامه‌نویسی به اواسط قرن بیستم برمی‌گردد. در سال 1950، Fortran به عنوان یکی از نخستین زبان‌های سطح بالا توسعه یافت که برای انجام محاسبات علمی و مهندسی به کار می‌رفت. سپس، در دهه 1960، COBOL معرفی شد که به منظور کاربردهای تجاری و مدیریت داده‌های حجیم به‌کار گرفته شد.

در دهه 1970، C به وجود آمد که ویژگی‌های سطح پایین و انعطاف‌پذیری بالایی داشت. این زبان، تاثیر بسیار زیادی بر زبان‌های آینده گذاشت. هم‌زمان، Pascal نیز توسعه یافت که بیشتر برای آموزش مفاهیم برنامه‌نویسی استفاده می‌شد.

دهه 1980 شاهد ظهور C++ بود که ویژگی‌های شیءگرایی را به زبان C اضافه کرد. همچنین Smalltalk در این دوره شناخته شد که به عنوان یکی از نخستین زبان‌های تماماً شیءگرا نقش مهمی در ترویج برنامه‌نویسی شیءگرا داشت.

در دهه 1990، Java با شعار "یک‌بار بنویس، همه جا اجرا کن" وارد بازار شد که به دلیل پلتفرم‌پذیری و امنیت بالا، به سرعت محبوبیت یافت. Python نیز در این دهه معرفی شد که به دلیل سادگی و خوانایی، توجه بسیاری از توسعه‌دهندگان را جلب کرد.

در دهه 2000، C# توسط مایکروسافت معرفی شد که به عنوان بخشی از پلتفرم .NET طراحی شد و برای توسعه نرم‌افزارهای ویندوزی و وب استفاده می‌شود. در این زمان، JavaScript نیز به عنوان یک زبان اسکریپتی برای توسعه وب‌سایت‌های پویا محبوبیت یافت.

با ورود به دهه 2010، زبان‌هایی مانند Swift (برای توسعه اپلیکیشن‌های اپل) و Kotlin (برای توسعه برنامه‌های اندروید) به محبوبیت رسیدند. همچنین، زبان‌هایی مانند Go و Rust برای حل مشکلات مقیاس‌پذیری و ایمنی حافظه، به کار گرفته شدند.

ویژگی‌های مهم و اجزای تشکیل‌دهنده زبان‌های برنامه‌نویسی

زبان‌های برنامه‌نویسی از چند جزء اصلی تشکیل شده‌اند که هر کدام ویژگی‌ها و کارکردهای خاص خودشان را دارند:

1. نحو (Syntax)

نحو یا همان قواعد نوشتاری، مجموعه قوانینی است که تعیین می‌کند چگونه دستورات در یک زبان برنامه‌نویسی باید نوشته شوند. این قوانین مشخص می‌کنند که ساختار کدها چگونه باشد و چگونه از علائم و کلمات کلیدی استفاده شود. نحو بسیار مهم است، چرا که یک اشتباه کوچک می‌تواند باعث عدم اجرای صحیح برنامه شود. برای مثال، در بسیاری از زبان‌ها پایان دستورات با «;» مشخص می‌شود.
در مقاله سینتکس (Syntax) چیست؟در مورد سینتکس ها بصورت مفصل توضیح داده ایم بامطالعه این مقاله دید کاملتری از  این مفهموم بدست خواهید آورد.

2. معناشناسی (Semantics)

معناشناسی به معنای معنی دقیق کدها و دستورات نوشته شده در یک زبان برنامه‌نویسی است. به عبارت دیگر، معناشناسی مشخص می‌کند که یک قطعه کد چه کارکردی دارد. ممکن است دو کد به لحاظ نحوی صحیح باشند، اما یکی از آنها معنای صحیحی نداشته باشد و به اشتباه یا عملکرد نامطلوب منجر شود.
سینتکس به قوانین نوشتاری کد اشاره دارد، اما معناشناسی به معنی و مفهوم آن دستورات اشاره می‌کند.

3. متغیرها (Variables)

متغیرها مکان‌هایی در حافظه هستند که داده‌ها را ذخیره می‌کنند. هر متغیر یک نام دارد که به کمک آن می‌توان داده ذخیره شده را فراخوانی کرد یا تغییر داد. متغیرها انواع مختلفی دارند، مانند رشته (String)، عدد صحیح (Integer) و اعشار (Float) که نوع داده ذخیره شده در آنها را تعیین می‌کند.
در مقاله متغیرها (variable )در سی شارپ شما را با مفهوم متغییر به خوبی آشنا می کنیم.

4. نوع‌داده‌ها (Data Types)

نوع‌داده‌ها نشان‌دهنده نوع اطلاعاتی هستند که می‌توانند در متغیرها ذخیره شوند. زبان‌های برنامه‌نویسی انواع داده‌های مختلفی مانند عدد صحیح (int)، عدد اعشاری (float)، کاراکتر (char)، رشته (string) و بولین (boolean) دارند. نوع‌داده مشخص می‌کند که چگونه با داده‌های مربوطه کار کنیم و چه عملیات‌هایی را می‌توان روی آنها انجام داد.

5. عملگرها (Operators)

عملگرها به نمادهایی گفته می‌شود که برای انجام عملیات‌های ریاضی، منطقی و مقایسه‌ای استفاده می‌شوند. برای مثال، عملگرهای جمع (+)، تفریق (-)، ضرب (*)، و تقسیم (/) از عملگرهای ریاضی هستند. همچنین عملگرهای منطقی مانند AND و OR نیز برای بررسی شرایط منطقی به کار می‌روند.

6. توابع (Functions)

توابع مجموعه‌ای از دستورات هستند که برای انجام یک کار خاص نوشته شده‌اند. توابع می‌توانند بارها در برنامه استفاده شوند و باعث جلوگیری از تکرار کد شوند. این امر به خوانایی و نگهداری کد کمک می‌کند. یک تابع ممکن است مقداری را دریافت کند (پارامترها) و سپس مقداری را برگرداند (خروجی).

7. کنترل جریان (Control Flow)

کنترل جریان به مجموعه دستوراتی گفته می‌شود که تصمیم می‌گیرند کدام بخش از کد در چه زمانی اجرا شود. این موضوع شامل دستورات شرطی (if، else)، حلقه‌ها (for، while) و دستورات انشعاب (switch/case) می‌شود. این اجزا به برنامه‌نویس اجازه می‌دهند تا منطق پیچیده‌تری را پیاده‌سازی کند.
 

8. حلقه‌ها (Loops)

حلقه‌ها ابزاری هستند که به کمک آنها می‌توان یک بلوک کد را چندین بار اجرا کرد. زبان‌های برنامه‌نویسی معمولاً شامل حلقه‌هایی مانند for، while و do-while هستند. حلقه‌ها زمانی مفید هستند که نیاز به تکرار یک سری عملیات وجود داشته باشد.
برای آشنایی بیشتر با مفهمو حلقه ها مقاله آموزش دستور حلقه ها در زبان سی شارپ را مطالعه نمایید.

9. کلاس‌ها و اشیاء (Classes and Objects)

کلاس‌ها و اشیاء از مفاهیم اصلی برنامه‌نویسی شیءگرا هستند. کلاس‌ها به عنوان یک قالب برای ساخت اشیاء عمل می‌کنند و تعریف‌کننده ویژگی‌ها و رفتارهای آنها هستند. شیء نیز نمونه‌ای از کلاس است. برنامه‌نویسی شیءگرا به سازماندهی بهتر کد و افزایش قابلیت استفاده مجدد کمک می‌کند.
اگر با مفهوم شی گرایی آشنا نیستید و می خواهید بیشتر در مور آن مطالعه کنید این مقاله را بخوانید شی‌گرایی چیست؟.

10. مدیریت حافظه (Memory Management)

مدیریت حافظه یکی از ویژگی‌های مهم در زبان‌های برنامه‌نویسی است. بعضی از زبان‌ها به صورت خودکار حافظه را مدیریت می‌کنند (مانند جاوا و سی‌شارپ)، در حالی که در برخی دیگر مدیریت حافظه به عهده برنامه‌نویس است (مانند C و C++). مدیریت نادرست حافظه می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند نشتی حافظه یا دسترسی‌های غیرمجاز شود.

11. کتابخانه‌ها و چارچوب‌ها (Libraries and Frameworks)

کتابخانه‌ها و چارچوب‌ها مجموعه‌ای از کدهای از پیش نوشته شده هستند که به برنامه‌نویس کمک می‌کنند تا سریع‌تر و ساده‌تر برنامه‌های خود را توسعه دهند. استفاده از کتابخانه‌ها و چارچوب‌ها باعث افزایش بهره‌وری و کاهش پیچیدگی می‌شود. برای مثال، کتابخانه‌های استاندارد در پایتون شامل توابعی برای کار با فایل‌ها، محاسبات ریاضی و غیره هستند.

12. مدیریت خطا (Error Handling)

مدیریت خطا به فرایندی گفته می‌شود که به کمک آن برنامه‌نویس می‌تواند خطاهای پیش‌آمده در برنامه را مدیریت کند. این خطاها ممکن است ناشی از ورودی نادرست کاربر یا مشکلات سخت‌افزاری باشند. دستورات try، catch و finally به برنامه‌نویس کمک می‌کنند تا خطاهای برنامه را مدیریت کرده و رفتار مناسب در مقابل آنها نشان دهد.

13. کامپایلر و مفسر (Compiler and Interpreter)

کامپایلر و مفسر ابزارهایی هستند که برای ترجمه کدهای نوشته شده توسط برنامه‌نویس به زبان ماشین استفاده می‌شوند. کامپایلر کل کد را یک‌جا ترجمه کرده و سپس اجرا می‌کند، در حالی که مفسر خط به خط کد را ترجمه و اجرا می‌کند. زبان‌های کامپایلی مانند C و زبان‌های مفسری مانند پایتون از این دو روش بهره می‌برند.

14. هم‌روندی (Concurrency)

هم‌روندی به امکان اجرای چندین بخش از کد به صورت هم‌زمان اشاره دارد. این ویژگی در برنامه‌هایی که نیاز به پردازش موازی دارند بسیار مفید است. هم‌روندی باعث افزایش کارایی و بهره‌وری سیستم می‌شود و معمولاً در برنامه‌های چند نخی (Multithreading) به کار می‌رود.

این ویژگی‌ها و اجزا پایه‌های اصلی هر زبان برنامه‌نویسی هستند که به برنامه‌نویسان کمک می‌کنند تا نرم‌افزارهای کاربردی و متنوعی را توسعه دهند.

عملکرد و هدف زبان‌های برنامه‌نویسی

هدف اصلی زبان‌های برنامه‌نویسی، تبدیل ایده‌ها و دستورهای انسانی به فرمی است که کامپیوتر بتواند آن را بفهمد و اجرا کند. کامپیوترها تنها قادر به فهمیدن صفر و یک هستند، بنابراین زبان‌های برنامه‌نویسی واسطه‌ای هستند که به ما امکان می‌دهند دستورالعمل‌های قابل فهم برای انسان را به زبان کامپیوتر تبدیل کنیم. هر زبان برنامه‌نویسی برای حل مشکلات خاصی طراحی شده است. برای مثال، برخی زبان‌ها مانند Python برای تحلیل داده‌ها و هوش مصنوعی بسیار خوب هستند، در حالی که زبان‌هایی مانند C برای برنامه‌نویسی سیستم‌ها و کار با سخت‌افزار مناسب‌ترند. همچنین، زبان‌های برنامه‌نویسی اهداف مختلفی دارند؛ برخی برای توسعه نرم‌افزارهای کاربردی، برخی برای برنامه‌نویسی وب، و برخی دیگر برای کنترل روبات‌ها و سخت‌افزارها طراحی شده‌اند.

عملکرد و هدف زبان‌های برنامه‌نویسی را می‌توان به شکل زیر توضیح داد:
تعریف و اجرا کردن دستورات: زبان‌های برنامه‌نویسی به شما امکان می‌دهند تا دستوراتی بنویسید که مشخص کنند کامپیوتر باید چه کاری انجام دهد، مانند عملیات محاسباتی، مدیریت داده‌ها، تعامل با کاربران و کنترل سخت‌افزار.

حل مسائل پیچیده: برنامه‌نویسان از زبان‌های برنامه‌نویسی برای حل مسائل پیچیده استفاده می‌کنند، مانند محاسبات علمی، پردازش داده‌های بزرگ، طراحی بازی‌ها و وب‌سایت‌ها، و ایجاد برنامه‌های موبایل.

ایجاد رابط‌های کاربری (UI): زبان‌های برنامه‌نویسی برای طراحی و ایجاد رابط‌های کاربری که کاربران با آن‌ها تعامل دارند نیز استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، در توسعه‌ی برنامه‌های وب، زبان‌های برنامه‌نویسی مانند HTML، CSS و JavaScript برای ایجاد و بهبود تجربه کاربری به کار می‌روند.

اتوماتیک کردن فرایندها: یکی از اهداف زبان‌های برنامه‌نویسی اتوماتیک کردن کارهایی است که به طور مکرر انجام می‌شوند. برای مثال، می‌توان فرایندهای پیچیده‌ی مالی، پردازش داده‌ها، یا گزارش‌گیری را به صورت خودکار انجام داد.

انتقال منطق و ایده‌ها به کد قابل اجرا: زبان‌های برنامه‌نویسی به ما اجازه می‌دهند که ایده‌ها و منطق‌های خود را به شکل یک برنامه‌ی قابل اجرا پیاده‌سازی کنیم که کامپیوتر بتواند آن را بفهمد و اجرا کند.

انتزاع و استفاده مجدد از کد: زبان‌های برنامه‌نویسی ابزارهایی برای انتزاع و ماژولار کردن برنامه‌ها ارائه می‌دهند، به گونه‌ای که بتوان بخش‌های مختلف برنامه را به صورت مجزا و باز استفاده کرد. این انتزاع باعث می‌شود که برنامه‌نویسان بتوانند پروژه‌های پیچیده‌تری را مدیریت کنند و از کارهای تکراری پرهیز کنند.

دسته‌بندی‌های زبان‌های برنامه‌نویسی:

1. زبان‌های سطح پایین و سطح بالا

زبان‌های سطح پایین نزدیک به زبان ماشین و کدهای باینری هستند و به طور مستقیم با سخت‌افزار تعامل دارند. این زبان‌ها شامل زبان‌های Assembly و حتی زبان ماشین می‌شوند. برنامه‌نویسی با این زبان‌ها نیاز به درک دقیقی از سخت‌افزار و معماری سیستم دارد. به دلیل نزدیکی به سخت‌افزار، این زبان‌ها سرعت و کارایی بالایی دارند، اما نوشتن و نگهداری کد در این زبان‌ها سخت و زمان‌بر است.

از سوی دیگر، زبان‌های سطح بالا مانند Python، C#، و Java دارای انتزاع بیشتری هستند و از مفاهیمی مانند متغیرها، توابع و اشیا برای تسهیل فرایند برنامه‌نویسی استفاده می‌کنند. این زبان‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که برای انسان‌ها قابل فهم‌تر و راحت‌تر باشند. این زبان‌ها معمولاً از کتابخانه‌ها و ابزارهای مختلف برای ساده‌سازی فرایند برنامه‌نویسی و توسعه‌ی نرم‌افزارها استفاده می‌کنند.

۲. زبان‌های مفسری و کامپایلری

زبان‌های برنامه‌نویسی را می‌توان بر اساس نحوه‌ی اجرای کد نیز دسته‌بندی کرد:

زبان‌های مفسری (Interpretive) مانند Python و JavaScript به صورت خط به خط اجرا می‌شوند. در این زبان‌ها، یک مفسر هر خط از کد را می‌خواند، تفسیر می‌کند و بلافاصله اجرا می‌کند. این امر امکان اشکال‌زدایی سریع‌تر و اجرای فوری را فراهم می‌کند، اما ممکن است کارایی کمتری نسبت به زبان‌های کامپایلری داشته باشد.

زبان‌های کامپایلری (Compiled) مانند C، C++، و#c ابتدا کل کد منبع را به یک فایل اجرایی تبدیل می‌کنند. این فرایند توسط یک کامپایلر انجام می‌شود که کد را به زبان ماشین ترجمه می‌کند. مزیت این روش این است که فایل اجرایی می‌تواند بسیار سریع اجرا شود، زیرا تمام عملیات‌های مورد نیاز از پیش آماده شده‌اند. اما این زبان‌ها نیاز به کامپایل مجدد برای هر تغییری در کد دارند.

۳. شیءگرا، تابعی، و دستوری

یکی دیگر از روش‌های دسته‌بندی زبان‌های برنامه‌نویسی، مدل برنامه‌نویسی آن‌ها است:

زبان‌های شیءگرا (Object-Oriented) مانند C#، Java، و Python، از مفهوم "شیء" برای مدل کردن دنیای واقعی استفاده می‌کنند. در این زبان‌ها، داده‌ها و توابع مرتبط با آن‌ها در قالب اشیا ترکیب می‌شوند. این مدل برنامه‌نویسی به افزایش خوانایی و نگهداری آسان‌تر کد کمک می‌کند.

زبان‌های تابعی (Functional) مانند Haskell و Lisp بر پایه توابع ریاضی هستند. در این زبان‌ها، برنامه‌ها به مجموعه‌ای از توابع خالص تقسیم می‌شوند که هیچ‌گونه حالت داخلی یا عوارض جانبی ندارند. این امر باعث می‌شود که این زبان‌ها برای نوشتن برنامه‌های موازی و توزیع شده بسیار مناسب باشند.

زبان‌های دستوری (Imperative) مانند C و Pascal به برنامه‌نویس اجازه می‌دهند تا به صورت مرحله به مرحله و با استفاده از دستورات متوالی، برنامه‌ای بنویسد که کامپیوتر اجرا کند. این زبان‌ها بیشتر بر چگونگی انجام عملیات تمرکز دارند تا بر چیستی نتیجه‌ی نهایی.

۴. کاربردهای مختلف زبان‌های برنامه‌نویسی

با استفاده از این زبان‌های مختلف، برنامه‌نویسان قادر به ساخت سیستم‌های پیچیده و نرم‌افزارهای متنوع هستند که در بهبود کیفیت زندگی، ارتقاء کسب‌وکارها، و توسعه‌ی فناوری‌های نوآورانه نقشی کلیدی دارند. به عنوان مثال، Python به دلیل سادگی و قدرتش در هوش مصنوعی و یادگیری ماشین بسیار محبوب است، در حالی که C و C++ به دلیل سرعت بالا در برنامه‌نویسی سیستم‌های عامل و نرم‌افزارهای با عملکرد بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در نهایت، انتخاب زبان برنامه‌نویسی به نیاز پروژه، تجربه برنامه‌نویس و کاربرد مورد نظر بستگی دارد. هر زبان ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارد که می‌تواند در زمینه‌های خاصی مفید باشد.
قدرت بیان (Expressiveness) در زبان برنامه‌نویسی به چه معنا است ؟

قدرت بیان (Expressiveness) در یک زبان برنامه‌نویسی به توانایی آن زبان در انتقال مفاهیم و ایده‌ها با حداقل کد و به صورتی طبیعی و قابل‌درک اشاره دارد. یک زبان برنامه‌نویسی با قدرت بیان بالا به برنامه‌نویسان اجازه می‌دهد تا مسائل را به شکلی مختصر، روشن و ساده حل کنند، بدون اینکه به جزئیات غیرضروری بپردازند. به عبارت دیگر، این زبان‌ها امکان نوشتن کدهایی را فراهم می‌کنند که به راحتی بتوان مفاهیم پیچیده را بیان کرد، به گونه‌ای که خوانایی و نگهداری کد آسان‌تر شود. قدرت بیان بالای یک زبان معمولاً به وجود قابلیت‌های سطح بالا، کتابخانه‌های استاندارد قوی، و نحو ساده‌ای که به برنامه‌نویسان انعطاف و قدرت بیشتری در بیان منطق برنامه می‌دهد، بستگی دارد.

آیا زبان نشانه‌گذاری(HTML) همان زبان برنامه‌نویسی است؟

خیر، زبان نشانه‌گذاری HTML یک زبان برنامه‌نویسی نیست. HTML مخفف HyperText Markup Language است و به عنوان یک زبان نشانه‌گذاری برای ساختاردهی و نمایش محتوای صفحات وب استفاده می‌شود. این زبان از تگ‌ها و عناصر برای سازمان‌دهی متن، تصاویر، و لینک‌ها در یک صفحه وب استفاده می‌کند اما به تنهایی هیچ‌گونه منطق یا توانایی پردازشی ندارد که بتواند رفتارهای پیچیده‌ای را در صفحات وب پیاده‌سازی کند.

در مقابل، زبان‌های برنامه‌نویسی مانند JavaScript، Python و #C شامل دستورات و ساختارهایی هستند که می‌توانند داده‌ها را پردازش کنند، منطق‌های شرطی و تکراری اجرا کنند و به کمک توابع و کلاس‌ها، رفتارهای پیچیده‌ای را در نرم‌افزارها پیاده‌سازی نمایند.

به طور خلاصه:

• HTML: زبان نشانه‌گذاری برای ساختاردهی و نمایش محتوا.
• زبان برنامه‌نویسی: ابزارهایی برای پردازش داده‌ها و ایجاد منطق‌های پیچیده.

معمولاً HTML به همراه زبان‌های برنامه‌نویسی مانند JavaScript در توسعه وب استفاده می‌شود تا صفحات وب را تعاملی و داینامیک کند.

تفاوت زبان کامپیوتری با زبان برنامه‌نویسی

زبان کامپیوتری و زبان برنامه‌نویسی هر دو نقش مهمی در دنیای رایانه‌ها ایفا می‌کنند، اما تفاوت‌های اساسی بین آن‌ها وجود دارد که به درک بهتر عملکرد سیستم‌ها و ارتباط انسان با ماشین کمک می‌کند. در ادامه، به برخی از این تفاوت‌ها می‌پردازیم:

سطح ارتباط با ماشین:

زبان کامپیوتری (Machine Language) زبانی است که مستقیماً توسط پردازنده رایانه قابل فهم است. این زبان از رشته‌های باینری (صفر و یک) تشکیل شده و به دلیل پیچیدگی زیاد برای انسان‌ها قابل درک نیست. زبان کامپیوتری به سختی و با استفاده از مقادیر باینری دستورالعمل‌ها را به رایانه می‌دهد.

زبان برنامه‌نویسی (Programming Language) زبانی است که برای نوشتن دستورات به صورتی طراحی شده که انسان‌ها به راحتی بتوانند آن‌ها را بخوانند و بنویسند. این زبان‌ها به وسیله مفسر یا کامپایلر به زبان کامپیوتری ترجمه می‌شوند تا رایانه بتواند آن‌ها را اجرا کند.

سطح انتزاع:

زبان کامپیوتری هیچ‌گونه سطح انتزاعی ندارد و کاملاً وابسته به سخت‌افزار است. برای مثال، هر نوع پردازنده ممکن است دستورالعمل‌های باینری خاص خود را داشته باشد.

زبان‌های برنامه‌نویسی، مانند  Python، Java،  سی شارپ و غیره، سطح بالاتری از انتزاع را ارائه می‌دهند که به برنامه‌نویس اجازه می‌دهد روی منطق برنامه و ساختار داده تمرکز کند، بدون نیاز به نگرانی درباره نحوه عملکرد داخلی سخت‌افزار.

قابلیت استفاده مجدد و فهم انسانی:

زبان کامپیوتری به دلیل پیچیدگی و سطح پایین آن، به سختی قابل فهم و استفاده مجدد است. هر دستور باید به صورت باینری نوشته شود که نه تنها زمان‌بر، بلکه مستعد خطای انسانی نیز هست.

زبان‌های برنامه‌نویسی برای انسان‌ها طراحی شده‌اند و شامل دستورات و قواعدی هستند که باعث می‌شود برنامه‌نویس بتواند آن‌ها را به راحتی بخواند، بنویسد و درک کند. این زبان‌ها همچنین امکان استفاده مجدد از کدها و به‌اشتراک‌گذاری آسان پروژه‌ها را فراهم می‌کنند.

سرعت و کارایی:

زبان کامپیوتری به دلیل آنکه مستقیماً توسط پردازنده اجرا می‌شود، بیشترین سرعت و کارایی را دارد.

زبان‌های برنامه‌نویسی ابتدا باید به زبان کامپیوتری ترجمه شوند، بنابراین سرعت اجرای آن‌ها کمتر از زبان کامپیوتری است. اما این کاهش سرعت با سهولت توسعه و مدیریت کدها جبران می‌شود.

نقش مفسر و کامپایلر:

زبان‌های برنامه‌نویسی نیاز به ابزاری به نام مفسر یا کامپایلر دارند تا دستورات نوشته شده توسط برنامه‌نویس را به زبان کامپیوتری ترجمه کنند. این ابزارها کمک می‌کنند که ارتباط بین انسان و رایانه به شکل موثری برقرار شود.

در مجموع، زبان کامپیوتری نزدیک‌ترین زبان به سخت‌افزار است که تنها توسط خود ماشین قابل درک است، در حالی که زبان‌های برنامه‌نویسی برای تسهیل ارتباط انسان‌ها با رایانه‌ها طراحی شده‌اند و هدف اصلی آن‌ها افزایش بهره‌وری و کاهش پیچیدگی توسعه نرم‌افزارها است.