بولین (boolean) چیست؟

Boolean (بولین) یک نوع داده در علم کامپیوتر و زبان‌های برنامه‌نویسی است که تنها دو مقدار ممکن را می‌تواند داشته باشد: True (درست) یا False (نادرست). این نوع داده در منطق و ریاضیات مبتنی بر جبر بول (Boolean Algebra) پایه‌گذاری شده است و کاربرد فراوانی در کنترل جریان اجرای برنامه‌ها دارد.

نوع داده بولین در زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف

تقریباً در تمامی زبان‌های برنامه‌نویسی نوع داده بولین وجود دارد. برای مثال:

• در C و++C: مقدارهای بولین معمولاً با true و false نمایش داده می‌شوند (در نسخه‌های قدیمی C از 0 و 1 استفاده می‌شد).
• در #C: نوع داده bool و مقادیر true و false.
• در Java و Python: نوع داده boolean و مقادیر true و false.
• در JavaScript: نوع داده boolean و مقادیر true و false.

اگرچه شکل ظاهری مقادیر در زبان‌های مختلف کمی متفاوت است، اما مفهوم کلی یکسان است.

ارزیابی کردن متغیرها و عبارات

در بسیاری از زبان‌های برنامه‌نویسی، هر عبارت (Expression) در نهایت به یک مقدار بولین قابل ارزیابی است. به عنوان مثال، عبارت‌های مقایسه‌ای مثل x > y یا x == 0 همگی در نهایت به true یا false منجر می‌شوند. برنامه‌نویسان از این ویژگی برای تصمیم‌گیری در بخش‌های مختلف کد استفاده می‌کنند، مانند شرط‌ها (if) و حلقه‌ها (while، for).

تابع bool در زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف

برخی زبان‌ها تابعی به نام bool() یا مشابه آن دارند که تلاش می‌کند یک مقدار را به یک مقدار بولین تبدیل کند. برای مثال:

• Python: تابع bool() برای تبدیل اعداد، رشته‌ها و حتی اشیاء به یک مقدار True یا False استفاده می‌شود.
• PHP: می‌توان با (bool)$var یا boolval() مقادیر را به بولین تبدیل کرد.

مقادیر Boolean در عبارات

در بیشتر زبان‌ها مقادیر بولین می‌توانند به‌طور مستقیم در عبارات شرطی استفاده شوند. مثلاً:

در Python:

if True:    print("این عبارت همیشه چاپ می‌شود")

در #C:

bool isActive = true; if (isActive) {    Console.WriteLine("فعال است."); }

اعداد Integer و Float به عنوان بولین

در برخی زبان‌ها، از مقادیر عددی به عنوان بولین استفاده می‌شود. برای مثال، در زبان C مقدار 0 به معنی False و هر عدد غیر صفر به معنی True در نظر گرفته می‌شود. در زبان‌های سطح بالا مانند Python و #C به‌صورت مستقیم از این روش استفاده نمی‌شود و بهتر است از نوع بولین واقعی استفاده کرد.

عملگرهای Boolean چیست؟

عملگرهای بولین، عملگرهایی هستند که بر روی مقادیر یا عبارات بولین اعمال شده و نتیجه یک مقدار بولین جدید تولید می‌کنند. مهم‌ترین عملگرهای بولین عبارتند از:

• AND (و)
• OR (یا)
• NOT (نقیض)
• عملگرهای مقایسه‌ای مانند == و !=
• عملگرهای عضویت مانند in
• عملگرهایی مانند is در برخی زبان‌ها

عملگر بولین OR در زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف

عملگر OR (یا) زمانی true می‌شود که حداقل یکی از عبارات ورودی آن true باشد.

• در C++/C#/Java/C: ||
  • در پایتون: or 
• در JavaScript: ||

مثال در Python:

a = True b = False result = a or b  # نتیجه True

عملگر AND بولی در زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف

عملگر AND (و) فقط زمانی true می‌شود که همه عبارات ورودی آن true باشند.

• در #C++/C/Java/C: &&
• در پایتون : and
• در JavaScript: &&

مثال در Python:

a = True b = True result = a and b  # نتیجه True

عملگر Not بولین در زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف

عملگر NOT مقدار منطقی را معکوس می‌کند. اگر مقدار true باشد آن را false می‌کند و برعکس.

• در C++/C/Java/سی شارپ: !
• در پایتون: not
• در JavaScript: !

مثال در Python:

عملگرهای برابری == و نابرابری != در زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف

این عملگرها برای مقایسه دو مقدار استفاده می‌شوند. == بررسی می‌کند که دو مقدار برابرند یا خیر و != بررسی می‌کند که دو مقدار نابرابرند.

• در Python: == و !=
• در++ C#, Java, C: == و !=
• در JavaScript: == و !=، همچنین === و !== برای بررسی همزمان نوع داده و مقدار

مثال در Python:

x = 10 y = 20 print(x == y)  # False print(x != y)  # True

عملگر is در زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف

عملگر is در برخی زبان‌ها مانند Python برای بررسی هویت دو شیء استفاده می‌شود، نه برابری مقدار.

مثال در Python:

a = [1, 2, 3] b = a c = [1, 2, 3] print(a is b)  # True (هر دو به یک شیء اشاره دارند) print(a is c)  # False (اشاره به دو شیء متفاوت)

عملگر in در زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف

عملگر in برای بررسی عضویت یک مقدار در یک ساختار داده مانند لیست، رشته یا مجموعه استفاده می‌شود (در زبان‌هایی مانند Python).

مثال در Python:

nums = [1, 2, 3, 4] print(3 in nums)  # True print(5 in nums)  # False

جمع‌بندی

نوع داده بولین یکی از مفاهیم پایه‌ای در برنامه‌نویسی است. این نوع داده تنها دو مقدار درست یا نادرست دارد و نقش کلیدی در تصمیم‌گیری‌های منطقی، حلقه‌ها، و بررسی شرایط ایفا می‌کند. عملگرهای بولین مانند AND، OR، NOT، و عملگرهای مقایسه‌ای، ابزارهای اصلی برای کار با داده‌های بولین هستند. با شناخت و درک این مفاهیم، برنامه‌نویس می‌تواند منطق برنامه را بهتر کنترل کرده و کدی کارآمدتر بنویسد.